Ελληνικός γάμος : Νεότερα χρόνια & η τελετή του Γάμου στο εξωτερικό

Η Ελλάδα είναι μια χώρα πλούσια σε παραδόσεις και έθιμα.
Παρόλα αυτά, η γαμήλια τελετή παραμένει ίδια στο μεγαλύτερο κομμάτι της, σε όλες τις πόλεις και τα χωριά της Ελλάδας. Τον παλαιό καιρό οι νέοι παντρεύονταν με προξενιό, ενώ τώρα ο κάθε νέος ή νέα βρίσκουν το ταίρι τους μόνοι τους.(Ρέθυμνο 1920. Γάμος σε μεγαλοαστικό σπίτι, περίοδο που οι γάμοι και οι βαπτίσεις λάμβαναν χώρα στα σπίτια. φωτ.The Benaki Museum)

«Τώρα τα πουλιά, τώρα τα χελιδόνια, τώρα οι πέρδικες συχνά λαλούν και λένε ξύπνα αφέντη μου ξύπνα γλυκεία μ “αγάπη»

Προετοιμασία του γάμου στα χωριά

-Τη Δευτέρα έπλεναν τα προικιά. Το πλύσιμο των ρούχων ήταν σωστό πανηγύρι, γεμάτο τραγούδια.

– Την Τρίτη μαζεύονταν και πάλι οι κοπέλες, φίλες και συγγενείς για να σιδερώσουν τα προικιά που ήταν παραδοσιακά κοφτά της γιαγιάς και κεντήματα της νύφης που είχε κεντήσει με πολύ μεράκι.

-Την Τετάρτη τακτοποιούσαν τα ρούχα φτιάχνοντας έναν “γιούκο” όπως τον έλεγαν.
(Έβαζαν δηλαδή από κάτω τα στρώματα, μετά τα ωραία παπλώματα, από πάνω τις υφαντές κουβέρτες και τα υφαντά ολόμαλλα κιλίμια, που ύφαινε η κοπέλα στον ξύλινο παραδοσιακό αργαλειό. Η κάθε κουβέρτα, το κάθε χαλί που έφτιαχνε η κοπέλα ήταν σωστά αριστουργήματα γεμάτα από αγάπη και μεράκι. Πάνω από τις κουβέρτες έβαζαν τα μαξιλάρια με τις κεντημένες μαξιλαροθήκες, που στολίζονταν από πλεχτές δαντέλες φτιαγμένες από την γιαγιά. Ύστερα έβαζαν σκοινί από τον έναν τοίχο στον άλλον και κρεμούσαν όλα τα κεντήματα. Ταυτόχρονα σε στολισμένους πάγκους έβαζαν όλα τα υπόλοιπα προικιά που ήταν σεντόνια με δαντέλες, διάφορα κεντήματα, τα εσώρουχα της νύφης, και τις νυχτικιές της. Ακόμα η νύφη έπαιρνε χαλκωματένιους τεντζερέδες και ταψιά που λαμποκοπούσαν.)

-Την Πέμπτη  πρωί- πρωί οι γονείς των μελλονύμφων στέλνουν τα καλέσματα στους συγγενείς, φίλους και γνωστούς, τον παπά και τον κουμπάρο όμως τους καλούν ξεχωριστά. Το  απόγευμα οι κοπέλες στρώνανε το κρεβάτι με τα κοφτά κεντημένα σεντόνια, τα ωραία κεντητά μαξιλάρια και την πλεχτή, άσπρη, βαμβακερή κουβέρτα που την είχε πλέξει η γιαγιά της νύφης. Το βράδυ οι γονείς του γαμπρού με τους πιο στενούς συγγενείς ασημώνουν τα προικιά ρίχνοντας χρήματα ή και λίρες καμιά φορά. Στη συνέχεια όλοι οι καλεσμένοι έριχναν ρύζι στα ρούχα για να έχουν οι νεόνυμφοι καλό ριζικό, δηλαδή καλή τύχη.

-Την Παρασκευή ζυμώνουν τις παραδοσιακές κουλούρες.
Το απόγευμα της Παρασκευής ο μπραζέρης, με 5-6 φίλους συγγενείς του γαμπρού, πηγαίνουν να παραλάβουν την προίκα της νύφης. Πρώτα αλλάζουν τις κουλούρες ο μπραζέρης με τη μπραζέρα.

– Το Σάββατο το πρωί συγκεντρώνονται όλοι οι συγγενείς και οι φίλοι του γαμπρού και μαζί με αυτόν παίρνουν τα προικιά από το σπίτι της νύφης. Το μπαούλο αυτό είναι από ξύλο καρυδιάς και το έλεγαν «κασέλα». Το απόγευμα γίνεται το μπάνιο της νύφης από τις φίλες της που κουβαλούν νερό από τη βρύση ρίχνοντας μέσα και αρωματικά έλαια. Η νύφη τα εσώρουχά της τα πετά στα κορίτσια για να πάρουν την τύχη της. Ο γαμπρός δεν πρέπει να πάει στο σπίτι της νύφης το Σάββατο το βράδυ, γιατί μουτζουρώνεται από τους συμπεθέρους της νύφης. Τα δύο συμπεθεριά γλεντάνε χωριστά, στέλνοντας τους μελλόνυμφους να κοιμηθούν μετά τα μεσάνυχτα…

-Την Κυριακή θα γινόταν  ο γάμος.
Τα πιο παλιά χρόνια ο γάμος γινόταν στο σπίτι. Αργότερα καθιερώθηκε να γίνεται στην εκκλησία.
Ο γαμπρός πριν τον γάμο έστελνε τα βιολιά να πάρουν την νύφη. Της έστελνε δώρο ένα ζευγάρι παπούτσια και κάλτσες για να τα φορέσει. Οι κοπέλες και η μητέρα της νύφης  τη στολίζουν, αρχίζουν απ” τα εσώρουχα κρύβοντας κάτω απ” αυτά το ξόρκι για το μάτι καί για τα κακά λόγια, της δένουν στη μέση της ένα χλωρό βάτο για να είναι γερή σαν κι αυτό, της δένουν μια κλειδωνιά για να κλειδώσουν τ” ανδρόγυνο, της βάζουν ένα ψαλιδάκι για να κόψουν τίς κακές γλώσσες, καί της φοράνε ένα χαϊμαλί πού έχει μέσα λίγο ψωμί, λίγο μπαρούτι, μιτάρι από αργαλειό, ένα κομ­ματάκι σκούπα, λίγο λιβάνι καί καρβουνόσκονη. Με τον τρόπο αυτό στολίζεται ή νύφη καί κάθεται ξυπόλυτη περιμένοντας το γαμ­πρό.
Στο σπίτι του γαμπρού, ενώ παίζουν τα όργανα, οι φίλοι του με τον πατέρα του τον ντύνουν, του φορούν ένα εσώρουχο ανάποδα για να μην τον πιάνει το μάτι καί ετοιμάζονται για το ξύρισμα. Ό πατέρας του τον πλένει τρεις φορές ανάποδα με νερό καί αλάτι καί κατόπιν τον ξυρίζουν τραγουδώντας τον, κάθε ξυραφιά καί ένας στίχος. Όταν ό γαμπρός είναι έτοιμος να βγει στην αυλή, τα όργανα παίζουν χαρμόσυνα καί παλαιότερα έριχναν ντουφεκιές. Βάζουν το γαμπρό μπροστά καί τον κρατάει ό πατέρας του καί ό αδελφός του η ό θείος του καί ξεκινούν τραγουδώντας για το σπίτι της νύφης.

Ξεκίνημα για την εκκλησία
Σε όλο το δρόμο μέχρι την εκκλησία τα όργανα έπαιζαν τα τραγούδια του γάμου κι όλος ο κόσμος ακολουθούσε τραγουδώντας. Σύσσωμο το χωριό έπαιρνε μέρος στη χαρά των νεόνυμφων. Η χαρά των νεόνυμφων ήταν και δική τους χαρά. Κατά την διάρκεια του μυστηρίου, όταν ο παπάς λέει το « η δε γυνή ίνα φοβείται τον άνδρα», το ζευγάρι ανταγωνίζεται ποιος από τους δυο θα πατήσει πρώτος τον άλλον. Όταν γύριζαν στο σπίτι από την εκκλησία είχαν έθιμο η νύφη να πετάει ένα ρόδι στην πόρτα του σπιτιού, για να έχει ευτυχία το καινούργιο σπιτικό. Μετά η πεθερά της νύφης έπαιρνε ένα ποτήρι μέλι και μέλωνε τους νεόνυμφους, για να είναι μονοιασμένοι για πάντα. Στη συνέχεια περνούσε από τον λαιμό των νεόνυμφων ένα μεγάλο μαντίλι ή κορδέλα και τους έβαζε μέσα στο σπίτι. Έμπαιναν μέσα με το δεξί πόδι , για να τους πάνε όλα δεξιά και ευτυχισμένα στην καινούρια τους ζωη.

Ανά τον κόσμο ατελείωτες είναι οι παραλλαγές του γαμήλιου μυστηρίου.

Δεν είναι μόνο οι πολλές και διαφορετικές θρησκείες, που απαιτούν διαφορετικό τελετουργικό κατά την τελετή ένωσης ενός ζευγαριού, αλλά και τα τοπικά χαρακτηριστικά που μεταβάλλουν τόσο πολύ την τελετή, ώστε να γίνεται… αγνώριστη.

-Στις Φιλιππίνες η πλειοψηφία των κατοίκων είναι Ρωμαιοκαθολικοί, η τελετή του γάμου έχει μόνο ορισμένα στοιχεία κοινά με το κλασσικό μυστήριο. Εκεί συμμετέχουν ενεργά οι οικογένειες της νύφης και του γαμπρού, ακόμα και τα μικρά παιδιά «υποχρεούνται» να εκφωνήσουν κάποια λόγια, με τα οποία δέχονται το έτερο μέλος του ζευγαριού στην οικογένειά τους και υπόσχονται να το αγαπούν και να το προσέχουν σαν δικό τους…

Η κλασική αγγλική φράση «Ido», που αποκρίνονται νύφη και γαμπρός στον ιερωμένο όταν τους ρωτάει αν δέχονται τον άλλο για σύζυγο, ανήκει στο προτεσταντικό τελετουργικό. Τέτοια ερώτηση, όμως, γίνεται σε δεκάδες άλλες τελετές ακόμα και των πιο παγανιστικών δοξασιών.
Στη γαμήλια τελετή των Εσκιμώων  ρωτάται η νύφη αν θέλει τον γαμπρό για άντρα της, όπως και σε ορισμένες περιοχές του Νεπάλ και των φυλών των Παπούα στη Νέα Γουινέα.

Στη μουσουλμανική θρησκεία το τελετουργικό του γάμου είναι πολύ απλό. Στην ουσία δεν γίνεται τελετή, απλά ο ιμάμης διαβάζει μερικές ευχές και οι μελλόνυμφοι, αλλά και οι γονείς τους, υπογράφουν τα επίσημα έγγραφα που τους καθιστούν ζευγάρι στα μάτια του κράτους. Είθισται να υπογράφουν και κάποιοι που δεν έχουν σχέση με την οικογένεια, ως μάρτυρες του μυστηρίου, κι αυτοί αποκαλούνται κουμπάροι, αν και δεν παίζουν κάποιο ρόλο στην τελετή.

Ο εβραϊκός γάμος έχει κάποια χαρακτηριστικά που μοιάζουν με τα χριστιανικά. Η τελετή γίνεται στη συναγωγή. Ο ραβίνος, με τη συνοδεία χορωδίας, όταν υπάρχει η δυνατότητα, υποδέχεται με ύμνους και προσευχές το ζευγάρι, το οποίο οδηγείται κάτω από το σάλι της προσευχής.. Ο ραβίνος ευλογεί το κρασί, πίνει πρώτα ο ίδιος και μετά το ζευγάρι με την παρουσία δύο μαρτύρων. Ο γαμπρός φορά στη νύφη το δαχτυλίδι του γάμου, απαγγέλλοντας μία προσευχή- υπόσχεση. Ο ραβίνος διαβάζει το γαμήλιο συμβόλαιο, που περιέχει όρους και δεσμεύσεις για την έγγαμη ζωή και η τελετή ολοκληρώνεται με μια συμβολική κίνηση του γαμπρού, που σπάει με το πόδι του ένα ποτήρι, σε ανάμνηση της καταστροφής του Ναού του Σολομώντα και της Ιερουσαλήμ.

Μέσα από τα παραδοσιακά ήθη και έθιμα του γάμου δεν θα μπορούσαν να λείψουν και οι προλήψεις του λαού σχετικά με το μυστήριο, την προετοιμασία και την τέλεση του.

(Ακολουθεί  δημοσίευση με τίτλο: Ελληνικός Γάμος : Ο γάμος ως μυστήριο και ο συμβολισμός του )

Βιβλιογραφία:
-βικιπαιδεια
-Κρήνη live (Ελένη Μορελλά, Θοδωρής Λιακάρας)
– οι φωτογραφίες του άρθρου δεν υπόκεινται στα πνευματικά δικαιώματα της Καρτ Ποστάλ