Ελληνικός γαμος : αρχαιότητα

Ο Γάμος(ουσ.)   → αρχαίο «Γαμῶ»  = Νυμφεύομαι

Πλησιάζει το καλοκαίρι και έρχεται εκείνη η εποχή που εκτός απο διακοπές σε νησί χαρακτηριστηκό της έχει την οργάνωση και την πραγματοποιήση του μυστηρίου του Γάμου.
Λίγο πολύ όλοι μας γνωρίζουμε τις παραδόσεις και τις σημασίες που έχει ο Γάμος. Ιδιαίτερα σε ορισμένες περιοχές της Ελλάδας  τροποποιούνται ή να προστίθονται νέα εθιμα ή τα ηδη υπάρχοντα να επηρρεάζονται απο το εξωτερικό.
Στόχος μας λοιπόν να σας παρουσιάσουμε την τελετή του Γάμου όπως ξεκίνησε απο την αρχαία Ελλάδα, τι έχουμε κρατήσει σαν παράδοση και τι έχουμε ξεχάσει ή διαφοροποιήσει ώς σήμερα.

Ο Γάμος ως πανάρχαιος βιοκοινωνικός θεσμός και η συνένωση του άνδρα με την γυναίκα για κοινή συμβίωση, απόκτηση παιδιών και δημιουργία οικογένειας, σε όλους σχεδόν τους λαούς, και κατ’ εξοχήν στον δικό μας, συνδέθηκε με την θρησκεία και η ιερότητά του επισφραγίσθηκε με την αναφορά στο θείο και τις απαραίτητες θρησκευτικές τελετουργίες.»

Συλλέγοντας κανείς τα σχετικά με τον γάμο στοιχεία από τους αρχαίους συγγραφείς είτε από τον Όμηρο, τον Ησίοδο και τον Ηρόδοτο, είτε από κάποιους κλασικούς συγγραφείς π. χ. τον Πλάτωνα, τον Αριστοτέλη, , αλλά και από τους μεταγενέστερους συγγραφείς, παρατηρεί πως η ίδια διάρθρωση της δομής του διατηρήθηκε και στην ελληνιστική εποχή, επηρέασε δε κατά μεγάλο βαθμό την ρωμαϊκή εποχή, επιδρώντας πολύ στον ελληνορωμαϊκό βίο, διατηρήθηκε δε και στη χριστιανική εποχή φθάνοντας μέχρι των ημερών μας. Ακόμη και κάποιες τελετουργικές λεπτομέρειες ή παραλλαγές, τις οποίες ονομάζουμε και κατανοούμε ως τοπικά ήθη και έθιμα των διάφορων γεωγραφικών περιοχών της πατρίδος μας, υπάρχουν και αναφέρονται από συγγραφείς κυρίως της κλασικής περιόδου.

Την ίδια ημέρα λάμβανε χώρα το λουτρό των μελλονύμφων στην πατρώα οικία του καθενός. Πριν της κυρίας ημέρας της ιεροτελεστίας του γάμου, από μέρους της κάθε οικογένειας προηγείται η ειλαπίνη. Πρόκειται για τα επίσημα γαμήλια δείπνα που και σήμερα παραθέτουν οι γονείς στους καλεσμένους.

Ο Κυρίως Γάμος

Από νωρίς το πρωί κοσμούνταν οι πατρικές οικίες των μελλονύμφων με άνθη, στέφανα ελιάς και δάφνης καθώς και μυρτιάς.

Ο Γάμος διαρκούσε τρεις ημέρες, κατά τον Ευριπίδη. Ο Αριστοτέλης αναφέρει οκτώ ημέρες. Εννοεί ίσως την όλη διάρκεια (μέχρι την επόμενη Κυριακή θα λέγαμε σήμερα) που κλείνει ο γάμος με τα επαύλια σημερινά επιστρόφια.

Την κύρια ημέρα του γάμου από το πρωί, μετά την ετοιμασία και το στολισμό του γαμπρου και της νύμφης, γινόταν οι καθιερωμένες σπονδές στους εφέστιους θεούς και οι νόμιμες προβλεπόμενες θυσίες στους θεούς του Γάμου. Κατόπιν με το περας  των θυσιών και των ευχών παρετίθετο συμπόσιο μεγάλο στο στολισμένο σπίτι, με ελιά και δάφνη, του πατέρα της νύφης, με ύμνους γαμήλιους, χορό και τραγούδια

 Η νύφη, η οποία ήταν στολισμένη με στεφάνι στα μαλλιά της και πέπλο στη κεφαλή της, μετέβαινε με πομπή κατά τις βραδινές ώρες στο σπίτι του νυμφίου. Κρατούσαν λαμπάδες αναμμένες στα χέρια και τραγουδούσαν γαμήλια τραγούδια και τον ύμνο του Υμέναιου*, ο οποίος πέρασε και στους Ρωμαίους.

Η υποδοχή της νύφης και η είσοδός της στο νέο οίκο της γίνονταν από τους γονείς του γαμπρού με τα λεγόμενα καταχύσματα.. Αυτά περιελάμβαναν άνθη, νερό, ρύζι, σύκα, καρύδια, μέλι. (Γίνεται και σήμερα αυτό). Η νύμφη οδηγείταει στη παστάδα «το νυφικό δωμάτιο» και εκεί  αφαιρούσε τον πέπλο της.

Επαύλια
Το πρωί (δεύτερη ημέρα γάμου), μετά την πρώτη νύχτα του γάμου, η οποία αποκαλείται  μυστική, νέοι και νέες τραγουδούσαν τα «εγερτικά» τραγούδια για τους νεονύμφους.Η γαμήλια τελετή επισημότητα, επίδοση δώρων, χορών και συμποσίου. Αν ο γάμος έκλεινε στις τρεις ημέρες (το συνηθέστερο) ο νυμφίος παραθέτοντας γεύμα, τελούσε και τις καθιερωμένες σπονδές και θυσίες στους εφέστιους θεούς της οικογενείας, όπου συμμετείχε σ’ αυτές η νύμφη ως νέο μέλος της οικογένειας. Αρκετές φορές όμως ο γάμος έκλεινε την όγδοη ημέρα (όπως αναφέρει ο Αριστοτέλης), οπότε η τελευταία αυτή τελετή ελάμβανε χώρα τότε. Στη συνέχεια οι νεόνυμφοι επισκέφτοταν την οικία των γονέων της νύμφης.

Την τρίτη ημέρα τελούνταν τα ανακαλυπτήρια, κατά τα οποία η νύμφη εμφανιζόταν χωρίς καλύπτρα σε όλους τους φίλους, συγγενείς και καλεσμένους του γάμου ως έγγαμος πλέον.

Παρατηρούμε ότι οι βασικα στοιχεία από την αρχαιότητα τα συναντάμε στις παραδόσεις μας έως και σήμερα

(Ακολουθεί  δημοσίευση με τίτλο : Ελληνικός Γάμος : Νεότερα χρόνια & η τελετή του Γάμου στο εξωτερικό)

Βιβλιογραφία:
–παρουσίαση Δημητρίου Αργυρού Διευθυντού Α.Ε.Σ. Βελλάς Ιωαννίνων
-βικιπαιδεια
– οι φωτογραφίες του άρθρου δεν υπόκεινται στα πνευματικά δικαιώματα της Καρτ Ποστάλ